آزمایشگاه‌های زیست مولکولی (Molecular Biology Labs) یکی از دقیق‌ترین و تخصصی‌ترین بخش‌های علوم زیستی هستند؛ جایی که تحلیل DNA، RNA، پروتئین‌ها و واکنش‌های پیچیده مولکولی انجام می‌شود. موفقیت این آزمایش‌ها به‌طور مستقیم به کیفیت تجهیزات و ابزارهای آزمایشگاهی وابسته است.
از آنجا که کوچک‌ترین خطا در دما، حجم برداری، استریل بودن و شرایط واکنش می‌تواند نتیجه آزمایش را تغییر دهد، شناخت دقیق تجهیزات موردنیاز و ویژگی‌های فنی آن‌ها برای مدیران آزمایشگاه، پژوهشگران و خریداران تجهیزات اهمیت ویژه‌ای دارد.
در این بخش، فهرستی جامع از تجهیزات اصلی آزمایشگاه زیست مولکولی همراه با کاربرد، نکات کلیدی انتخاب و بازه قیمت تقریبی در بازار ایران ارائه شده است.
آزمایشگاه زیست مولکولی چیست و چه کاربردی دارد؟
آزمایشگاه زیست مولکولی یکی از تخصصی‌ترین بخش‌های علوم زیستی است که به مطالعه ساختار، عملکرد و تعامل مولکول‌های زیستی مانند DNA، RNA و پروتئین‌ها می‌پردازد. هدف اصلی این آزمایشگاه‌ها بررسی فرایندهای ژنتیکی و مولکولی در سطح سلول و موجودات زنده است؛ فرایندهایی که بسیاری از آن‌ها با چشم قابل مشاهده نیستند و تنها با تجهیزات دقیق و محیط کنترل شده قابل تحلیل‌اند.
این آزمایشگاه‌ها نقش محوری در تحقیقات بنیادی، پزشکی، داروسازی، ژنتیک انسانی، تشخیص بیماری‌ها، بیوتکنولوژی، تولید واکسن، مهندسی ژنتیک و کشف دارو دارند. بسیاری از تکنیک‌های شناخته شده مانند PCR، کلون سازی ژنی، الکتروفورز، استخراج DNA/RNA، ریل تایم PCR، بیان پروتئین و وسترن بلات در همین محیط انجام می‌شود.
به طور خلاصه، آزمایشگاه زیست مولکولی مرکز اصلی کشف‌های ژنتیکی و زیستی است و بدون وجود تجهیزات استاندارد و دقیق، اجرای هیچ یک از این فرایندها امکان پذیر نخواهد بود.
قیمت تجهیزات اصلی مورد نیاز در آزمایشگاه‌های زیست مولکولی
تجهیزات آزمایشگاهی در آزمایشگاه‌های زیست مولکولی نقش اساسی در دقت، تکرار پذیری و کیفیت نتایج مولکولی دارند. از آنجا که واکنش‌های PCR، استخراج DNA/RNA، سنجش بیان ژن و تحلیل پروتئین‌ها به شرایط کاملاً کنترل شده وابسته‌اند، انتخاب صحیح تجهیزات و ابزارهای تخصصی اهمیت ویژه‌ای دارد.
در این بخش، مهم‌ترین دستگاه‌ها و ابزارهای مورد نیاز در یک آزمایشگاه مولکولی معرفی شده‌اند تا پژوهشگران و مدیران آزمایشگاه بتوانند با درک دقیق‌تری نسبت به کاربرد، ویژگی‌های کلیدی و بازه قیمت تجهیزات تصمیم گیری نمایند.
ترمال سایکلر PCR (Polymerase Chain Reaction Machine)
مهم‌ترین دستگاه در آزمایشگاه‌های مولکولی است و برای تکثیر انتخابی DNA در چرخه‌های دمایی کنترل شده استفاده می‌شود. این دستگاه برای تحقیقات ژنتیک، تشخیص مولکولی، کلون سازی ژنی و مطالعات بیان ژن ضروری است.
نکات مهم هنگام انتخاب:
- تعداد چاهک‌ها (۴۸، ۶۴ یا ۹۶ خانه)
- یکنواختی دما و سرعت تغییر دما (Ramp Rate)
- قابلیت Gradient برای تعیین دمای بهینه
- صفحه لمسی و امکان ذخیره برنامه‌ها
- قابلیت اتصال به کامپیوتر و نرم‌افزار
بازه قیمت تقریبی:
۱۲۰ تا ۳۵۰ میلیون تومان
دستگاه Real-Time PCR (qPCR)
برای اندازه گیری بیان ژن، تشخیص بیماری‌ها، تحلیل RNA و سنجش مقدار DNA در زمان واقعی استفاده می‌شود. یکی از پیشرفته‌ترین و گران‌ترین تجهیزات آزمایشگاه‌های مولکولی است.
نکات مهم هنگام انتخاب:
- دقت و حساسیت اپتیکی
- تعداد کانال‌های فلورسانس
- سرعت خوانش و یکنواختی بلوک
- نرم‌افزار تحلیل پیشرفته
- پایداری در چرخه‌های طولانی
بازه قیمت تقریبی:
۸۰۰ میلیون تا ۳ میلیارد تومان
سیستم الکترو فورز ژل (Gel Electrophoresis System)
برای جداسازی DNA، RNA و پروتئین‌ها بر اساس وزن مولکولی به‌کار می‌رود. پایه‌ای‌ترین ابزار برای بررسی کیفیت محصولات PCR، آنزیم‌برش‌ها و استخراج‌های مولکولی است.
نکات مهم هنگام انتخاب:
- کیفیت مخزن و جلوگیری از نشتی
- پاور ساپلای با تنظیم ولتاژ دقیق
- سینی‌های متنوع ژل و Combهای مختلف
- درپوش ایمنی
بازه قیمت تقریبی:
- تانک الکتروفورز: ۵ تا ۱۵ میلیون تومان
- پاور ساپلای: ۱۵ تا ۴۵ میلیون تومان
ترانس ایلومیناتور (UV / Blue Light Transilluminator)
برای مشاهده و تصویربرداری از DNA و RNA پس از الکتروفورز استفاده می‌شود. مدل‌های نور آبی برای حفظ سلامت DNA (Damage-Free) بسیار محبوب‌تر هستند.
نکات مهم هنگام انتخاب:
- نوع نور (UV یا Blue Light)
- کیفیت صفحه و شدت نور
- وجود دوربین برای مستندسازی
- فیلتر ایمنی UV
بازه قیمت تقریبی:
۲۰ تا ۱۵۰ میلیون تومان
میکروپیپت‌های دقیق (Micropipettes)
برای انتقال دقیق حجم‌های میکرولیتر در واکنش‌هایی مثل PCR، تهیه مستر میکس، آنزیم واکنش‌ها و تهیه محلول‌های حساس استفاده می‌شود.
نکات مهم هنگام انتخاب:
- دقت و صحت
- محدوده حجم
- ارگونومی و وزن مناسب
- قابلیت کالیبراسیون
- کیفیت نوک پیپت
بازه قیمت تقریبی:
- تک‌کاناله: ۲ تا ۷ میلیون تومان
- ست کامل: ۱۰ تا ۲۰ میلیون تومان
سانتریفیوژ میکروتیوب (Microcentrifuge)
برای رسوب دهی DNA، RNA، پروتئین‌ها، نسبت سنجی فازها و جمع‌آوری مواد در میکروتیوب‌ها (۱.۵ و ۲ میلی لیتری) استفاده می‌شود. از تجهیزات پایه هر آزمایشگاه مولکولی است. این محصول در شرکت کیمیا ژن با نام میکروفیوژ ورتکس فروخته می‌شود.
نکات مهم هنگام انتخاب:
- سرعت چرخش (۱۳,۰۰۰ تا ۱۵,۰۰۰ rpm)
- وجود مدل یخچال دار برای نمونه‌های حساس
- سیستم تشخیص عدم تعادل
- صدای کم و لرزش پایین
- قابلیت تغییر انواع روتور
بازه قیمت تقریبی:
- ساده: ۲۰ تا ۴۰ میلیون تومان
- یخچال‌دار: ۷۰ تا ۱۸۰ میلیون تومان
اسپکترو فتومتر نانو (Nano Drop / Microvolume Spectrophotometer)
برای اندازه‌گیری غلظت و خلوص DNA، RNA و پروتئین تنها با چند میکرولیتر نمونه استفاده می‌شود. دستگاهی حیاتی در کنترل کیفیت نمونه‌های مولکولی قبل از PCR و کلون‌سازی.
نکات مهم هنگام انتخاب:
- دقت قرائت نسبت A260/A280
- حجم لازم نمونه (۰.۵ تا ۲ میکرولیتر)
- سرعت اندازه‌گیری
- نرم‌افزار تحلیل و ذخیره‌سازی داده‌ها
- پایداری اپتیکی دستگاه
بازه قیمت تقریبی:
۱۲۰ تا ۴۵۰ میلیون تومان
بن ماری (Water Bath)
دستگاه بن ماری برای نگه داشتن واکنش‌های آنزیمی، ذوب آگاروز، انکوباسیون ملایم و آماده‌سازی محلول‌های حساس دمایی استفاده می‌شود.
نکات مهم هنگام انتخاب:
- دقت کنترل دما (±۰.۱°C)
- جنس مخزن استیل
- یکنواختی دما
- قابلیت درپوش‌گذاری برای جلوگیری از تبخیر
بازه قیمت تقریبی:
۱۰ تا ۴۵ میلیون تومان
هات پلیت مگنت (Hot Plate Magnetic Stirrer)
برای گرم کردن یکنواخت و هم زدن همزمان محلول‌ها، تهیه بافرها و ذوب مواد شیمیایی استفاده می‌شود.
نکات مهم هنگام انتخاب:
- محدوده دمایی صفحه
- قدرت موتور هم زن
- صفحه استیل، سرامیک یا آلومینیوم
- کنترل جداگانه دما و سرعت
بازه قیمت تقریبی:
۵ تا ۲۵ میلیون تومان
هود لامینار (Laminar Flow Cabinet – Class I / II)
هود لامینار برای کار با نمونه‌های حساس و تهیه محلول‌های استریل استفاده می‌شود. جریان هوای HEPA از آلودگی نمونه جلوگیری می‌کند؛ بنابراین برای PCR و تهیه مستر میکس ضروری است.
نکات مهم هنگام انتخاب:
- دستگاه معمولا کلاس 2 (معمولاً Class II A2)
- وجود فیلتر HEPA با راندمان بالا
- تنظیم سرعت جریان هوا
- سطح کار از جنس استیل
- نوردهی و صدای کم موتور
بازه قیمت تقریبی:
۵۰ تا ۱۴۰ میلیون تومان
فریزر −۲۰ درجه سانتی گراد (−20°C Freezer)
برای نگهداری کوتاه مدت مواد حساس مانند آنزیم‌ها، پرایمرها، محیط‌های آماده، نمونه‌های DNA/RNA و معرف‌های مولکولی استفاده می‌شود. این فریزر یکی از ضروری‌ترین تجهیزات پشتیبان در آزمایشگاه مولکولی است.
نکات مهم هنگام انتخاب:
- پایداری دما در بازه −۱۸ تا −۲۵ درجه
- سیستم هشدار افزایش دما
- مصرف انرژی و کمپرسور باکیفیت
- تعداد کشوها و طبقات
- کنترل دیجیتال
بازه قیمت تقریبی:
۲۰ تا ۶۰ میلیون تومان
فریزر −۸۰ درجه سانتی گراد (Ultra-Low Freezer –80°C)
فریزر منفی هشتاد برای نگهداری طولانی مدت نمونه‌های ارزشمند شامل RNA، DNA، سلول‌ها، پروتئین‌ها و واکسن‌ها استفاده می‌شود. این دستگاه بخش حیاتی ذخیره سازی در آزمایشگاه‌های مولکولی و ژنتیک است.
نکات مهم هنگام انتخاب:
- رسیدن پایدار به دمای −۸۰°C
- سیستم هشدار قطع برق
- عایق‌کاری قوی
- مصرف انرژی مناسب
- تعداد طبقات داخلی
بازه قیمت تقریبی:
۳۰۰ تا ۷۵۰ میلیون تومان
یخچال آزمایشگاهی (Laboratory Refrigerator)
برای نگهداری روزانه محلول‌ها، محیط‌های کشت، آنتی بیوتیک‌ها، بافرها، معرف‌های حساس و نمونه‌های نیمه پایدار استفاده می‌شود. یخچال آزمایشگاهی نسبت به یخچال خانگی دقت بیشتری در کنترل دما دارد.
نکات مهم هنگام انتخاب:
- ثبات دما در بازه ۲ تا ۸ درجه
- سیستم هشدار
- کنترل دیجیتال
- مصرف انرژی مناسب
- فضای داخلی و طبقات قابل تنظیم
بازه قیمت تقریبی:
۴۰ تا ۱۳۰ میلیون تومان
ورتکس (Vortex Mixer)
دستگاهی ساده اما ضروری برای مخلوط سازی یکنواخت نمونه‌ها در میکروتیوب، فالکون و لوله‌های آزمایش است. پیش از PCR، استخراج DNA و تهیه محلول‌ها به طور گسترده استفاده می‌شود.
نکات مهم هنگام انتخاب:
- ثبات سرعت
- قابلیت کارکرد مداوم
- تنظیم سرعت و حالت پالسی
- پد ضد لغزش
بازه قیمت تقریبی:
۵ تا ۲۰ میلیون تومان
pH متر دیجیتال (Digital pH Meter)
برای اندازه‌گیری دقیق اسیدیته یا قلیائیت محلول‌ها در واکنش‌های مولکولی، تهیه بافرها و آزمایش‌های بیوشیمی استفاده می‌شود. دقت pH در واکنش‌های آنزیمی بسیار مهم است.
نکات مهم هنگام انتخاب:
- دقت اندازه‌گیری (±۰.۰۱)
- الکترود مقاوم در برابر مواد شیمیایی
- کالیبراسیون سه نقطه‌ای
- نمایشگر دیجیتال
بازه قیمت تقریبی:
۵ تا ۲۵ میلیون تومان
ترازو دقیق (Analytical Balance)
در تهیه بافرها، محلول‌های استاندارد، ژل‌های الکتروفورز و مواد شیمیایی حساس به وزن کشی دقیق استفاده می‌شود. دقت بالای ترازو برای جلوگیری از خطا در واکنش‌های مولکولی ضروری است.
نکات مهم هنگام انتخاب:
- حد تفکیک‌پذیری (معمولاً 0.1 mg یا 0.01 mg)
- کالیبراسیون داخلی یا خارجی
- محفظه ضد لرزش
- سرعت تثبیت وزن
- صفحه نمایش پایدار
بازه قیمت تقریبی:
۳۰ تا ۱۵۰ میلیون تومان
میکروسکوپ نوری (Light Microscope)
برای مشاهده وضعیت سلول‌ها، بررسی آلودگی میکروبی، مشاهده سلول‌های باکتریایی و تشخیص مشکلات کشت استفاده می‌شود. در مراحل کنترل کیفیت آزمایش‌های مولکولی نیز کاربرد دارد. برای مشاهده انواع میکروسکوپ کلیک کنید.
نکات مهم هنگام انتخاب:
- کیفیت اپتیک
- بزرگنمایی ۴۰x تا ۱۰۰۰x
- نوردهی LED یا هالوژن
- وجود دوربین دیجیتال در صورت نیاز
بازه قیمت تقریبی:
۱۵ تا ۴۵ میلیون تومان
هود میکروبی (Biological Safety Cabinet – Class II)
برای کار با نمونه‌های بیولوژیک، استخراج DNA/RNA، آماده‌سازی مستر میکس و فرایندهایی که نیاز به محیط کاملاً استریل دارند استفاده می‌شود. هود لامینار کلاس2 از آلودگی متقاطع جلوگیری کرده و ایمنی کاربر را تضمین می‌کند.
نکات مهم هنگام انتخاب:
- کلاس II A2 (استانداردترین نوع برای مولکولی)
- فیلتر HEPA با راندمان ۹۹.۹۹٪
- یکنواختی جریان هوا
- صفحه استیل ضدزنگ
- سیستم روشنایی و هشدار
بازه قیمت تقریبی:
۸۰ تا ۲۲۰ میلیون تومان
دستگاه آب مقطر گیری و آب فوق خالص (Water Distiller / Ultrapure Water System)
برای تولید آب مقطر و آب فوق‌خالص جهت تهیه بافرها، محیط‌های کشت، محلول‌های PCR و شست‌وشوی تجهیزات استفاده می‌شود. کیفیت آب در آزمایش‌های مولکولی بسیار حیاتی است.
نکات مهم هنگام انتخاب:
- Conductivity و Resistivity خروجی
- ظرفیت تولید در ساعت
- وجود فیلتر UV، RO و DI
- هزینه نگهداری و تعویض فیلتر
بازه قیمت تقریبی:
- آب مقطرگیری ساده: ۱۰ تا ۳۰ میلیون تومان
- سیستم آب فوق‌خالص: ۷۰ تا ۱۸۰ میلیون تومان
روتاری اواپراتور (Rotary Evaporator)
برای تغلیظ نمونه‌ها، تبخیر حلال‌ها و آماده‌سازی مواد شیمیایی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در بسیاری از مراحل استخراج مولکولی یا تهیه بافرهای خاص ضروری است.
نکات مهم هنگام انتخاب:
- ظرفیت بالن تبخیر
- قدرت پمپ وکیوم
- جنس کندانسور
- کنترل دقیق دما
- پایداری موتور چرخش
بازه قیمت تقریبی:
۸۰ تا ۲۵۰ میلیون تومان
سؤالات متداول (FAQ)| آزمایشگاه زیست مولکولی
مهم‌ترین تجهیزات مورد نیاز در یک آزمایشگاه زیست مولکولی کدام‌اند؟
دستگاه PCR، الکتروفورز، هود لامینار، سانتریفیوژ، نانو دراپ، فریزر −۲۰ و −۸۰ و میکروپیپت‌ها از تجهیزات اصلی هستند.
آیا برای انجام PCR معمولی نیاز به دستگاه Real-Time PCR است؟
خیر؛ PCR معمولی با ترمال سایکلر انجام می‌شود و Real-Time PCR فقط برای تحلیل کمی و سنجش بیان ژن کاربرد دارد.
چرا کیفیت آب فوق‌خالص در آزمایش‌های مولکولی اهمیت دارد؟
آب با ناخالصی یونیک یا آلی می‌تواند باعث مهار آنزیم‌ها، کاهش کارآیی PCR و ایجاد نتایج نادرست شود.
استفاده از هود لامینار چه ضرورتی دارد؟
لامینار از آلودگی نمونه جلوگیری می‌کند و برای تهیه مستر میکس، استخراج DNA/RNA و کارهای حساس کاملاً ضروری است.
آیا می‌توان از سانتریفیوژ معمولی به‌جای میکرو سانتریفیوژ استفاده کرد؟
برای میکروتیوب‌ها خیر؛ چون سرعت و نوع روتور باید مخصوص میکروتیوب باشد.
جمع بندی
آزمایشگاه‌های زیست مولکولی یکی از حیاتی‌ترین و تخصصی‌ترین بخش‌های علوم زیستی هستند و موفقیت آزمایش‌های ژنتیک، PCR، استخراج DNA/RNA و تحلیل‌های مولکولی به طور مستقیم به کیفیت تجهیزات وابسته است. انتخاب دستگاه‌های استاندارد، کالیبراسیون صحیح و رعایت اصول استریل، نقش تعیین کننده‌ای در دقت نتایج و پیشگیری از آلودگی‌های آزمایشگاهی دارد.
استفاده از تجهیزات معتبر خصوصاً هود لامینار، سانتریفیوژ، PCR، نانودراپ و فریزرهای تخصصی به پژوهشگران کمک می‌کند تا آزمایش‌ها را با دقت، سرعت و تکرارپذیری بالا انجام دهند. مجموعه‌هایی مانند کیمیا ژن با ارائه مشاوره تخصصی، تأمین تجهیزات استاندارد و خدمات پس از فروش قابل اعتماد، می‌توانند فرایند تجهیز یک آزمایشگاه مولکولی را به صورت اصولی و دقیق تسهیل کنند.
برای دریافت اطلاعات بیشتر و یا مشاوره قبل از خرید همین حالا با تیم تخصصی کیمیاژن تماس بگیرید.
شماره های تماس:
021-77053992
021-77053993
